Cách sử dụng mới của danh phương Tứ quân tử thang

Nguồn: Thần hoàng Trung y trí khố

Phương gốc Tứ quân tử thang bắt đầu xuất hiện trong “Thái bình huệ dân hòa tễ cục phương”từ thời nhà Tống, là tổ phương bổ khí. Hậu thế có rất nhiều phương thang bổ khí kiện Tỳ, phần nhiều do từ phương này mở rộng biến hóa mà thành.Phương này do Nhân sâm 10g (Đảng sâm), Bạch truật 9g, Phục linh 9g, Chích Cam thảo 6g hợp thành. Có tác dụng bổ khí kiện tỳ. Chủ trị chứng Tỳ vị khí hư. Bởi vì bốn vị thuốc vị cam tính bình, bổ khí, kiện Tỳ vị mà được đặt tên.Mở rộng ứng dụng lâm sàng, và có nhiều cách sử dụng mới.

 

 

【Ứng dụng lâm sàng】

1. Điều trị rối loạn nhịp tim
Tứ quân tử thang gia vị điều trị các chứng rối loạn nhịp tim có hiệu quả tốt và không có phản ứng phụ. Phương gốc gia Đại giả thạch, Sơn thù du có thể điều chỉnh chức năng tim và tăng cường độ co bóp cơ tim.

2. Điều trị u xơ tử cung
Bệnh viện Trung y thành phố Hành Dương dùng Tứ quân tử thang (Đảng sâm)30g, Bạch truật 20g, Phục linh 15g, Cam thảo 9g, bội Nga truật 60g, Tam lăng 30g, Ngưu tất 15g điều trị 13 trường hợp u xơ tử cung, 10 trường hợp khỏi, tiến triển tốt, tái phát 2, không hiệu quả 1.

3. Điều trị viêm đại tràng mạn tính

Đối với viêm đại tràng mạn tính có khí hư, thường dùng Tứ quân tử thang gia vị có hiệu quả rõ ràng.

Bệnh án ví dụ:Trương Mỗ, nam 40 tuổi,nông dân. Ngày 16 tháng 4 năm 1995 đến khám bệnh: người mắc bệnh tự kể mắc Viêm đại tràng mạn tính 3 tháng,8 ngày nay bệnh tình nặng lên, tiêu chảy ngày 5 – 6 lần, đi kèm chán ăn, ăn không ngon miệng, mệt mỏi uể oải phá lực, đau bụng kéo dài. Lưỡi đạm, rêu trắng, mạch trầm tế. Chứng thuộc Tỳ hư tiết tả. Chữa nên bổ khí kiện tỳ chỉ tả. Dùng phương Tứ quân tử thang gia vị: Đảng sâm 15g, Bạch truật 12g, Hoàng kỳ 15g, Ý dĩ nhân 30g, Tiêu sơn tra 30g, Cam thảo 6g. Sắc uống, ngày 1 thang. Sau khi uống 4 thang, các chứng giảm đáng kể. Vẫn tiếp tục uống thang này sau 6 thang, hết tiết tả, đại tiện thành hình, ăn nhiều lên, các chứng tiêu giảm mà bệnh khỏi.

 

 

4. Điều trị có thai nôn mửa

Tứ quân tử thang gia Trần bí, Bán hạ điều trị 93 trường hợp có thai nôn mửa, thu được kết quả khả quan. Trong đó uống 2 thang thuốc 50 trường hợp ngừng nôn, uống 4 thang 4 trường hợp ngừng nôn, uống 6 - 8 thang 1 trường hợp ngừng nôn, uống 10 – 14 thang 3 trường hợp ngừng nôn.

5. Điều trị chứng vô sinh

Báo cáo lâm sàng: dùng Tứ quân tử thang hợp Lục vị địa hoàng thang chữa trị nam số lượng tinh trùng ít, hoạt động yếu mà gây chứng vô sinh nam có hiệu quả.

6. Điều trị bệnh liệt chu kỳ

Gốc bệnh là một loại bệnh có liên quan tới chuyển hóa Kali, bệnh bại liệt chân tay chậm chạp mềm yếu phát tác có tính chu kỳ, thường dùng Tứ quân tử thang gia Hoàng kỳ 25g, Mạch môn đông 25g, Phòng phong 10g, Bạch chỉ 10g, có một tác dụng điều trị nhất định.

7. Điều trị chứng trẻ em biếng ăn

Người viết bài lâm sàng dùng Tứ quân tử thang gia vị điều trị chứng trẻ em biếng ăng thu được hiệu quả tốt.

Bệnh án ví dụ: Bệnh nhân nam 13 tuổi, học sinh. Ngày 2 tháng 4 năm 1994 đến khám bệnh. Bệnh nhân vốn người gầy yếu, tinh thần không phấn chấn, tóc thưa thớt, không mượt mà. Tháng gần đây, buồn nôn, không nghĩ đến ăn uống. Chất lưỡi đạm trắng, rêu lưỡi mỏng, mạch tế nhược. Chứng thuộc Tỳ Vị khí hư gây ra. Dùng Tứ quân tử thang gia vị; Đảng sâm 10 g, Bạch truật 10 g, Phục linh 10 g, Tiêu tam tiên mỗi vị 9g, Kê nội kim 10g, Thanh bán hạ 9g, Sa nhân 6g, Cam thảo 3g. Sắc uống, ngày 1 thang. Sau 3 thang ăn nhiều lên, tiếp tục uống sau 6 thang các chứng tiêu giảm.

 

 

8. Điều trị loét niêm mạc miệng

Có người dùng Tứ quân tử thang gia vị điều trị 312 trường hợp loét niêm mạc miệng lặp lại, thu được hiệu quả tốt; thường dùng Đảng sâm 12g, Bạch truật 15g, Phục linh 20g, Cam thảo 8g, như phương cơ bản, tùy theo chứng gia giảm: chứng đầy bụng không tiêu nổi bật, gia Tiêu tam tiên, Kê nội kim; chứng vị nhiệt nổi bật gia Sinh thạch cao; chứng Tỳ dương hư, đại tiện lỏng loãng, gia Hậu phác; Tỳ thận dương hư, gia Tri mẫu, Hoàng bá,...Sắc uống, ngày 1 thang, có hiệu quả đáng kể. Ít thì dùng 3 thang, nhiều dùng 4 thang, tất có thể khỏi bệnh.

9. Điều trị bệnh hầu họng

Tứ quân tử thang gia vị điều trị 48 trường hợp bệnh hầu họng, hiệu quả điều trị hài lòng. Trong đó 20 trường hợp mất tiếng, 20 trường hợp viêm họng cấp và mạn tính, 8 trường hợp viêm amiđan. Lâm sàng chữa khỏi 12 trường hợp, 28 trường hợp hiệu quả rõ, 6 trường hợp tiến triển tốt, không hiệu quả 2 trường hợp.
Bệnh án ví dụ: Vương Mỗ, nữ, 36 tuổi. Ngày 8 tháng 6 năm 1993 đến khám bệnh: Bệnh nhân đau họng, khàn tiếng hơn 1 năm nay. Tây y chẩn đoán: viêm thanh quản mạn tính. Đã được khám và dùng nhiều thuốc, uống thuốc không hiệu quả. Trông thấy họng xung huyết không rõ ràng,kèm chóng mặt. Trong lòng sợ hãi, hình hàn chi lạnh, hung muộn, phá lực, đôi khi buồn nôn, lưỡi đạm không khát, ít rêu,mạch trầm tế vô lực. Chứng thuộc dương khí bất túc, kiêm đàm trệ mà thành. Pháp nên bổ khí kiện Tỳ, hoạt huyết hóa ứ. Dùng phương Tứ quân tử thang gia vị: Đảng sâm 30g, Bạch truật 12g, Phục linh 12g, Cam thảo 6g, Hoàng kỳ 30g, Bán hạ 9g, Phật thủ 15g, Xích thược 12g. Sắc uống, ngày 1 thang. Sau 3 thang, triệu chứng bệnh giảm nhẹ. Uống đến 8 thang mà khỏi bệnh.

Ngoài ra, Tứ quân tử thang gia Hoàng kỳ, Đương quy, Thuyền thoái cũng có tác dụng khai âm và giảm ngứa rõ ràng.

【Nghiên cứu hiện đại】

Nghiên cứu dược lý chỉ ra rõ, phương gốc có khả năng nâng cao khả năng miễn dịch của cơ thể, nâng cao khả năng thực bào của bạch cầu, tăng cường tổng hợp globulin miễn dịch cho cơ thể. Sau khi dùng Tứ quân tử thang, có khả năng khiến cho tăng cường thể chất mà nâng cao sức đề kháng với bệnh tật, có tác dụng giải co thắt và chống loét.

Tứ quân tử thang và xạ trị, hóa trị kết hợp ứng dụng cận lâm sàng, có thể vai trò bổ sung cho nhau, có thể có hiệu quả bảo vệ và cải thiện chức năng miễn dịch của cơ thể, từ đó cải thiện đáng kể hiệu quả điều trị trên lâm sàng.

Tứ quân tử thang còn có khả năng điều chỉnh chức năng của đường tiêu hóa, thúc đẩy khép miệng vết loét. Tứ quân tử thang có khả năng tăng tốc độ hình thành các tế bào hồng cầu để cải thiện tình trạng thiếu máu.

Các thí nghiệm trên động vật cho thấy: Tứ quân tử thang có tác dụng chống đột biến vàchống khối u rõ ràng, nếu như phối hợp bổ trung ích khí có thể nâng cao hiệu quả điều trị và giảm các phản ứng bất lợi của các loại thuốc hóa trị liệu.

【Vấn đề chú ý】
Tình trạng mất tân dịch sau khi mắc bệnh, không phải do phương thuốc gây nên.

【Lời tựa】

Phương gốc không nhiệt không táo, bổ mà không quá mạnh, tính chất bình hòa. Ích khí kiện Tỳ dưỡng Vị, cho nên là phương cơ bản để bổ khí, có khả năng tăng cường chức năng miễn dịch của cơ thể, điều chỉnh các rối loạn công năng vị trường, và bảo đảm tác dụng của Can. Không chỉ bổ khí, mà còn bổ huyết, cho nên là yếu phương cơ sở bổ khí và bổ huyết. Thông qua gia giảm, có thể phát huy biến hóa ra rất nhiều phương thang, chẳng hạn như Dị công tán. Lục quân tử thang, Hương sa lục quân tử thang,...

Bản dich của Đỗ Ngọc Ánh, Ths, Bs Tôn Mạnh Cường hiệu đính 

名方新用之四君子汤
来自: 神黄中医智库

本方首载于宋代《太平惠民和剂局方》，为补气之祖方。后世许多补气健脾之剂，大都由此衍化而来。由人参10g（党参）、白术9g，茯苓9g，炙甘草6g组成。有补气健脾作用。主治脾胃气虚证。因四味药味甘性平，健脾胃补气而得名。临床应用广泛，并有许多新用途。

【临床应用】
治疗心律失常
四君子汤加味治疗各种心律失常，确有较好疗效且无不良反应。本方加代赭石、山茱萸能调节心功能和增强心肌收缩力。
治疗子宫肌瘤
衡阳市中医院用四君子汤(党参30g、白术20g、茯苓15g、甘草9g、加莪术60g、三棱30g、牛膝15g治疗子宫肌瘤13例，治愈10例，好转、复发、无效各1例。
治疗慢性肠炎
对慢性肠炎兼有气虚者，常用四君子汤加味有明显效果。
病案举例:张某，男40岁，农民。1995年4月16日就诊:患者自诉患慢性肠炎3个月，近8天病情加重，腹泻日5一6次，伴食欲不振、倦怠乏力、腹痛绵绵。舌淡、苔白，脉沉细。证属脾虚泄泻。治以补气健脾止泻。方用四君子汤加味:党参15g、白术12g、黄芪15g、薏苡仁30g、焦山楂30g、甘草6g。水煎服，每日1剂。连服4剂后，诸症大减。守方继服6剂后，泄泻止，大便成形，纳食增加，诸症消失而病愈。
治疗妊娠呕吐
四君子汤加陈皮、半夏治疗妊娠呕吐93例，得到满意效果。其中服药2剂止呕者50例，服药4剂止呕者4例，服药6一8剂而止呕者1例，服药10~14剂止呕者3例。
治疗不孕症
临床报道:用四君子汤合六味地黄汤治疗男子精子数目少、活动力弱而致男性不育症者，有效。
治疗周期性瘫痪
本病是一种与钾代谢有关的、呈周期性发作的肢体弛缓性软瘫疾病，常用四君子汤加黄芪25g、麦冬25g、防风10g、白芷10g，有一定的治疗作用。
治疗小儿厌食症
笔者临床用四君子汤加味治疗小儿厌食症获得良好效果。
病案举例:患者，男，13岁，学生。1994年4月2日就诊。患者素体瘦弱，精神不振，头发稀疏，不润泽。近月来，纳呆，不思饮食。舌质淡白、苔薄，脉细弱。证属脾胃气虚所致。用四君子汤加味;党参10g，白术10g，茯苓10g，焦三仙各9g，鸡内金10g，清半夏9g，砂仁6g，甘草3g。水煎服，每日1剂。3剂后纳增，继服6剂后，诸症消失。
治疗口腔溃疡
有人用四君子汤加味治疗复发性口腔溃疡312例，获得良好效果；常用党参12g、白术15g、茯苓20g、甘草8g，为基本方，随症加减:食积明显者，加焦三仙、鸡内金;胃热明显者，加生石膏;脾阳虚，大便溏薄者，加厚朴;脾肾阳虚，加知母、黄柏等。水煎服，每日1剂，均有明显效果。少则3剂，多者14剂，即可痊愈。
治疗咽喉疾病
四君子汤加味治疗咽喉疾病48例，疗效满意。其中失音者20例，急慢性喉炎20例，扁桃体炎8例。临床治愈12例，显效28例，好转6例，无效2例。
病案举例:王某，女，36岁。1993年6月8日就诊：患者咽痛，声音嘶哑1年余。西医诊断:慢性喉炎。经多方诊治，服药无效。症见咽无明显充血，伴头晕.、心慌、形寒肢冷、胸闷、乏力、时而恶心，日淡不渴。苔少，脉沉细无力。证属阳气不足，兼痰滞所致。治以补气健脾，活血化淤。方用四君子汤加味:党参30g、白术12g、茯苓12g、甘草6g、黄芪30g、半夏9g、佛手15g、赤芍12g水煎服，每日1剂。3剂后，症状减轻。连服8剂而病愈。
另外，四君子汤加黄芪、当归、蝉蜕，亦有明显的开音和止痒作用。
【现代研究】
药理研究表明，本方能提高机体免疫功能，提高白细胞的吞噬功能，增强人体球蛋白的合成。药用四君子汤后，能使体质增强而提高了抗病能力并有解痉和抗溃疡作用，
四君子汤与放疗、化疗结合应用子临床，可起到相辅相成的作用，能有效的保护和提高机体的免疫功能，从而比较显著地提高了临床疗效。
四君子汤还能调整胃肠道的功能，促使溃疡面的愈合。四君子汤能加速红细胞的生成，改善贫血状况。
动物实验证明:四君子汤具有明显的抗突变作用和抗肿瘤作用，如果配合补中益气汤能提高疗效和降低化疗药物的不良反应:
【注意事项】
病后津液亏损者，非本方所宜.。
【按语】
本方不热不燥，补而不峻，性质平和。益气健脾养胃，故为补气的基本方。能增强机休免疫功能，纠正胃肠功能紊乱，并有保肝作用。不仅补气，而且补血，故为补气与补血的基础要方。通过加减，可以衍化出许多方剂，如异功散、六君子汤、香砂六君子汤等。