Liệu mảng bám động mạch cảnh có thực sự có khả năng “hòa tan”? Phương thuốc mà Trương Tích Thuần để lại có thể mang lại gợi ý gì cho người hiện đại?

Hai năm trở lại đây, từ "mảng bám" gần như trở thành một thuật ngữ xuất hiện thường xuyên trong các báo cáo khám sức khỏe. Nhiều người trung niên sau khi nhận kết quả đã bắt đầu tìm kiếm điên cuồng trên mạng "làm thế nào để loại bỏ mảng bám mạch máu", cứ như thể đó là một "quả bom hẹn giờ" trong cơ thể. Đặc biệt là mảng bám động mạch cảnh, chỉ cần nghe thấy mấy chữ này, nhiều người đã thấy lo lắng: Liệu có phải sắp bị đột quỵ rồi không?

Nhưng vấn đề là, mảng bám có thực sự không thể đảo ngược? Có phương pháp điều trị đáng tin cậy nào không, không phải dựa vào "thực phẩm chức năng của người nổi tiếng trên mạng" mà có nền tảng lâm sàng?

Trương Tích Thuần, một danh y thời Thanh mạt và Dân quốc, đã để lại một phương thuốc cổ, dù không được tạo ra riêng để trị "mảng bám động mạch cảnh", nhưng lại có khả năng xuyên thấu đáng kinh ngạc trong việc điều hòa huyết mạch. Ngày nay, phương thuốc này đã được nhiều nghiên cứu tái khám phá và nhận thấy rằng nó thực sự có hiệu quả trong việc cải thiện độ nhớt của máu và làm giảm xơ cứng mạch máu.

Đây không phải là huyền học, mà là trí tuệ Đông y thực sự.

Chúng ta hãy cùng nói về phương thuốc cổ này, và cũng nói về lý do tại sao nó vẫn đáng được kế thừa cho đến ngày nay.

Trương Tích Thuần không phải là kiểu thầy thuốc chỉ ngồi khám bệnh và kê đơn. Ông có kinh nghiệm lâm sàng, có sự quan sát và có khả năng phán đoán của riêng mình. Trong cuốn "Y học Trung Trưng Tham Tây Lục" (Medicina: An Analysis of Traditional Chinese and Western Medicine), ông đã đề cập: "Huyết mạch không thông, không chỉ do huyết ứ, mà còn thực sự có nguyên nhân từ khí hư." Câu nói này, trong bối cảnh y học hiện đại, vẫn mang ý nghĩa khai sáng.

Trong lâm sàng, nhiều người có mỡ máu và đường huyết bình thường, nhưng vẫn được chẩn đoán có mảng bám động mạch cảnh. Những người này thường bị bỏ qua, nhưng thực tế họ đang ở trạng thái "bán khỏe mạnh" phức tạp hơn: tình trạng máu không tốt, trao đổi chất chậm, và thành mạch máu bị tổn thương. Loại này không phải là "tắc nghẽn rõ ràng" mà là "tắc nghẽn ngấm ngầm".

Cách đây một trăm năm, Trương Tích Thuần đã đưa ra một tư duy: khí huyết song điều, bổ mà không trệ, hoạt mà không táo.

Một trong những phương thuốc ông để lại, được gọi là "Thông Khiếu Hoạt Huyết Thang", là một trong những phương thuốc ông sử dụng nhiều nhất khi điều trị bệnh nhân trong giai đoạn hồi phục sau đột quỵ. Phương thuốc này ban đầu không nhằm mục đích "loại bỏ mảng bám", nhưng các vị thuốc như xuyên khung, xích thược, đào nhân, hồng hoa trong đó, lại được chứng minh trong các nghiên cứu dược lý hiện đại là có tác dụng chống kết tập tiểu cầu và cải thiện vi tuần hoàn.

Đây không phải là dựa vào huyền học, mà là dựa vào dược lý.

Nói nó "hòa tan mảng bám" là không chính xác, nhưng nói nó cải thiện môi trường mạch máu thì lại có căn cứ.

Người hiện đại có một sự hiểu lầm về "mảng bám", họ nghĩ nó giống như lớp dầu mỡ dưới đáy nồi, chỉ cần dùng một chút "chất tẩy rửa" là có thể cọ sạch. Nhưng thực tế, nó giống với sự lão hóa, vết nứt, và sự lắng đọng của bức tường hơn, là kết quả của một vấn đề trao đổi chất lâu dài trong cơ thể.

Sự lão hóa của mạch máu là biểu hiện của sự mất cân bằng nhịp điệu toàn thân, không phải là vấn đề cục bộ.

Đây cũng là điểm tinh túy trong tư duy của Trương Tích Thuần. Ông không trị đau đầu thì chữa đầu, đau chân thì chữa chân. Ông nói: "Bệnh ở kinh lạc, gốc ở khí huyết; khí huyết mất điều hòa, thì trăm bệnh sinh."

Logic này, nếu áp dụng vào ngày nay, có nghĩa là chúng ta không thể chỉ tập trung vào bốn chữ "mảng bám động mạch cảnh" mà phải xem xét tổng thể: thần sắc của bạn thế nào? Có bị khô miệng, khát nước không? Chất lượng giấc ngủ có tốt không? Có thường xuyên mệt mỏi không?

Từ những chi tiết này, có thể thấy được liệu huyết mạch của một người có lưu thông trôi chảy, trao đổi chất có hiệu quả, và môi trường bên trong có ổn định hay không.

Và một phương thuốc như "Thông Khiếu Hoạt Huyết Thang" chính là thông qua việc điều chỉnh "sự vận hành của khí huyết", để chức năng "dọn dẹp" của cơ thể tự phục hồi.

Đây không phải là "hòa tan mảng bám", mà là giúp cơ thể tự có khả năng xử lý những sự lắng đọng này.

Điều này cũng khớp với các nghiên cứu hiện đại. Năm 2022, một nhóm nghiên cứu của một bệnh viện Đông y ở Bắc Kinh đã nghiên cứu "Thông Khiếu Hoạt Huyết Thang" và phát hiện ra rằng nó có tác dụng bảo vệ mạch máu rõ rệt trên mô hình chuột bị xơ vữa động mạch, có thể làm giảm các yếu tố gây viêm và giảm diện tích mảng bám.

Điều này cho thấy điều gì? Nó cho thấy phương thuốc kinh nghiệm hàng trăm năm trước thực sự có cơ sở dược lý hiện đại.

Điều này cũng giải thích tại sao nhiều người đã uống thuốc giảm mỡ máu trong nhiều năm, nhưng mảng bám vẫn không biến mất, ngược lại cơ thể ngày càng yếu. Điều này cho thấy, chỉ giảm mỡ đơn thuần là không đủ. Cơ chế trao đổi chất và điều hòa tổng thể của cơ thể cần được kích hoạt đồng thời.

Và phương thuốc của Trương Tích Thuần đi theo con đường này. Nó không phải là thuốc mạnh, mà là giúp cơ thể tự phục hồi "khả năng điều chỉnh".

Hãy nhìn vào người hiện đại, nhiều người chỉ mới ngoài 40 tuổi, tình trạng mạch máu đã bắt đầu lão hóa. Không phải vì tuổi già, mà vì lối sống và chế độ ăn uống không điều độ, cảm xúc lên xuống thất thường, dẫn đến môi trường bên trong cơ thể ở trạng thái "viêm mức độ thấp" lâu dài.

Trạng thái này, Tây y gọi là "viêm hệ thống mãn tính". Đông y gọi là "hư hỏa nội sinh, ứ trệ kinh lạc". Tên gọi khác nhau, nhưng đều mô tả cùng một vấn đề.

Và "viêm mãn tính" này chính là mảnh đất màu mỡ cho sự hình thành mảng bám.

Vì vậy, điều hòa mạch máu không phải dựa vào ngoại lực "loại bỏ", mà dựa vào nội lực "ổn định".

Đây cũng là giá trị hiện đại trong tư duy của Trương Tích Thuần: điều huyết không bằng chỉ huyết, hoạt huyết không bằng phá huyết, bổ khí không bằng bốc hỏa. Những sự cân bằng tinh tế này, ông đã nói rõ từ hàng trăm năm trước.

Ngày nay, một số bác sĩ thuộc phái học thuật tái nghiên cứu những phương thuốc này, không còn là kiểu "hoài cổ", mà là dùng các thí nghiệm hiện đại để chứng minh tính hiệu quả của nó.

Một bài báo được đăng trên "Tạp chí Y học Cổ truyền Trung Quốc" năm 2021, sử dụng "Thông Khiếu Hoạt Huyết Thang" kết hợp với can thiệp vận động, để can thiệp vào độ dày thành trong của động mạch cảnh của bệnh nhân cao huyết áp, phát hiện có tác dụng cải thiện rõ rệt, và không có tác dụng phụ đáng kể. Điều này đã xác thực tính "ôn hòa mà hiệu quả" của nó.

Và sự "ôn hòa" này, chính là điều mà người hiện đại cần.

Bởi vì mạch máu của người hiện đại không phải bị tắc nghẽn một cách dữ dội, mà là tắc nghẽn một cách bí ẩn, là cái trạng thái "mọi thứ đều bình thường, nhưng luôn cảm thấy có gì đó không đúng" của tình trạng bán khỏe mạnh.

Trong trạng thái này, điều thực sự hiệu quả, không phải là thuốc mạnh, mà là sự điều hòa lâu dài, có hệ thống, ôn hòa và phối hợp.

Những phương thuốc mà Trương Tích Thuần để lại, có sức sống sau hàng trăm năm, là bởi vì nó không "hướng tới triệu chứng", mà là "hướng tới điều chỉnh hệ thống".

Điều này khác với sự chính xác và hướng đích của y học hiện đại, nhưng lại có thể bù đắp những thiếu sót của y học hiện đại.

Ngày nay, khi chúng ta đối mặt với các vấn đề như cao huyết áp, mỡ máu cao, xơ cứng mạch máu, và sự hình thành mảng bám, chúng ta không thể chỉ dựa vào "kiểm soát chỉ số" mà phải quay trở lại nhịp điệu của chính cơ thể.

Sức khỏe mạch máu, không dựa vào can thiệp bên ngoài, mà dựa vào hệ sinh thái bên trong.

Tóm lại, mảng bám động mạch cảnh không phải là thứ bị "loại bỏ", mà là thứ được "điều dưỡng" mà đi.

Giống như một căn nhà cổ, không phải dựa vào việc phá bỏ mạnh mẽ, mà là dựa vào việc từ từ sửa chữa tường, chống ẩm, thông gió, lâu dần, nó sẽ từ từ phục hồi trạng thái.

Và tư duy của Trương Tích Thuần, chính là sửa nhà, chứ không phải phá tường.

Ngày nay, nhiều bệnh viện cũng đang thử nghiệm phương pháp kết hợp Đông Tây y để điều hòa các vấn đề về hệ thống mạch máu, đây bản thân nó đã là một xu hướng. Không phải một bên thay thế bên kia, mà là bổ sung cho nhau.

Khi chúng ta nhìn lại những trí tuệ mà Trương Tích Thuần để lại, chúng ta sẽ nhận ra rằng, điều thực sự đáng để kế thừa, không phải là một phương thuốc cụ thể nào đó, mà là tư duy nhìn tổng thể, điều chỉnh hệ thống, và coi trọng nhịp điệu của ông.

Tư duy này, không chỉ áp dụng cho mảng bám động mạch cảnh, mà còn áp dụng cho người hiện đại đối mặt với các trạng thái "mất cân bằng mãn tính" khác nhau.

Sức khỏe, không dựa vào kiểm soát, mà dựa vào sự phối hợp.

Đây, mới chính là tài sản thực sự mà các thầy thuốc Đông y để lại cho chúng ta.