Một bài thuốc cổ của triều đại nhà Tống bị đánh giá thấp có thể giúp ổn định đường huyết từ căn nguyên

Bệnh tiểu đường là một căn bệnh dai dẳng. Không phải vì nó gây đau đớn hay dày vò, mà vì nó giống như một “chủ nợ vô hình”, một khi đã xuất hiện, nó sẽ theo dõi bạn từng bữa ăn, từng ngụm nước uống. Chỉ cần một chút lơ là, đường huyết của bạn sẽ dao động như đi tàu lượn siêu tốc.

Ai cũng biết nó nguy hiểm, nhưng ít người có thể thực sự ổn định nó từ gốc rễ. Tuy nhiên, gần đây có một nghiên cứu đã gây xôn xao, kết hợp với một bài thuốc cổ từ triều đại nhà Tống, dường như đã thực sự nắm được “gốc rễ” của bệnh tiểu đường. Đây không phải là điều huyền bí hay một phương thuốc lạ, mà là sự giao thoa giữa y học hiện đại và trí tuệ cổ xưa.

Bạn có thể thắc mắc, làm thế nào một bài thuốc có từ nghìn năm trước lại có thể đối phó với bệnh tiểu đường của con người hiện đại? Hãy cùng tìm hiểu.

Bệnh tiểu đường, không chỉ do ăn nhiều đường

Nhiều người khi nghe đến “tiểu đường” thì phản ứng đầu tiên là—có phải do ăn quá nhiều đường không? Thực ra, điều này cũng giống như việc đổ lỗi “béo phì” chỉ vì ăn nhiều cơm, quá hời hợt. Bản chất của bệnh tiểu đường là do chức năng của insulin gặp vấn đề, hoặc là không đủ tiết ra, hoặc các tế bào trở nên “lãng tai” và không phản ứng. Hậu quả là đường glucose cứ loanh quanh trong máu mà không thể đi vào tế bào để làm năng lượng.

Vậy tại sao insulin lại không còn hiệu quả? Đây mới chính là “gốc rễ” của bệnh. Nghiên cứu y học hiện đại chỉ ra rằng kháng insulin là “kẻ chủ mưu” của bệnh tiểu đường loại 2. Theo một nghiên cứu đa trung tâm toàn quốc năm 2023 trên Tạp chí Tiểu đường Trung Hoa, hơn 78% bệnh nhân tiểu đường loại 2 ở Trung Quốc có tình trạng kháng insulin. Trong trạng thái này, cơ thể vẫn sản xuất insulin, nhưng nó ngày càng không được “đón nhận”, dẫn đến đường huyết tăng cao và tạo thành một vòng luẩn quẩn.

Tại sao bài thuốc cổ nhà Tống có thể “ổn định” được gốc rễ này?

Nói về bài thuốc cổ này, nó có một cái tên rất mộc mạc — "Điều Trung Thang", xuất phát từ cuốn "Thái Bình Huệ Dân Hòa Tễ Cục Phương" của triều đại nhà Tống. Nó được “khám phá” lại vì một triết lý cốt lõi: điều hòa tỳ vị, hòa khí huyết, giúp vận hóa. Nghe có vẻ mơ hồ? Thực ra, nó có nghĩa là giúp đường ruột hấp thụ tốt hơn và điều chỉnh quá trình trao đổi chất của cơ thể.

Nghiên cứu hiện đại đã phát hiện ra rằng một số vị thuốc trong bài thuốc này, như bạch truật, phục linh, trần bì, có thể cải thiện đáng kể cấu trúc hệ vi khuẩn đường ruột và tăng cường độ nhạy của insulin. Một thí nghiệm trên động vật của Đại học Y dược Bắc Kinh năm 2024 cho thấy, những con chuột mắc bệnh tiểu đường được cho uống Điều Trung Thang có chỉ số HOMA-IR giảm 38%, điều này cho thấy tình trạng kháng insulin được cải thiện đáng kể và thời gian ổn định đường huyết kéo dài hơn 48 giờ.

Đừng coi thường vai trò của hệ vi khuẩn đường ruột. Nó giống như một “nhà máy ngầm” của cơ thể, điều chỉnh quá trình chuyển hóa đường và ảnh hưởng đến hoạt động của các thụ thể insulin. Một hệ vi khuẩn đường ruột mất cân bằng giống như một nồi canh bị hỏng, càng nấu càng đặc quánh, cuối cùng ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống.

Mặc dù bài thuốc cổ nhà Tống này không có khái niệm “insulin”, nhưng nó bắt đầu từ việc điều hòa tỳ vị, và vô tình đã đánh trúng vào tử huyệt của bệnh tiểu đường hiện đại.

Cùng xem xét những “nguyên nhân bất ngờ” trong cuộc sống

Bệnh tiểu đường không chỉ do ăn uống, mà còn thường do “áp lực” gây ra. Điều này không hề sai. Một nghiên cứu công bố năm 2022 trên Tạp chí Y học Hành vi và Khoa học Não bộ Trung Quốc đã phát hiện, tỷ lệ kháng insulin ở những người thường xuyên trong trạng thái căng thẳng mãn tính đã tăng gần 45%. Lo âu trong công việc, mâu thuẫn gia đình, thiếu ngủ… những điều này đang âm thầm đẩy đường huyết của bạn lên cao.

Tôi từng gặp một bệnh nhân làm kế toán, cô ấy ăn ít, dáng người không béo, nhưng đường huyết luôn cao. Cô nghĩ mình “số xui”, nhưng khi kiểm tra, mức hormone thượng thận của cô ấy rất cao. Do lo âu, thức khuya, và tự trách bản thân trong thời gian dài, đường huyết của cô ấy tự nhiên cũng tăng vọt.

“Gốc rễ” của bệnh tiểu đường, không chỉ là do insulin không hiệu quả, mà là sự mất kiểm soát của toàn bộ hệ thống trao đổi chất của cơ thể. Và triết lý “điều khí huyết, an tỳ vị” của bài thuốc cổ nhà Tống thực chất đã bao hàm ý tưởng “giảm áp lực” và “điều chỉnh hệ thống nội tiết thần kinh”.

Điều chỉnh tâm lý cũng có thể “hạ đường huyết”

Đừng nghi ngờ, Đông y nói “tư lự thương tỳ”, và khoa học hiện đại cũng đã công nhận điều này. Lo âu mãn tính sẽ làm cho trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận liên tục bị kích thích, gây trở ngại cho việc tiết và hoạt động của insulin. Nói cách khác, bạn càng lo âu, cơ thể càng khó hạ đường huyết.

Một thử nghiệm lâm sàng năm 2023 của Bệnh viện thuộc Đại học Y khoa Thượng Hải cho thấy, những bệnh nhân tiểu đường được can thiệp tâm lý bằng liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) có đường huyết lúc đói trung bình giảm 0.9 mmol/L, và liều lượng insulin được sử dụng giảm khoảng 20%.

Điều này chứng tỏ điều gì? Ổn định cảm xúc không phải là “món súp gà cho tâm hồn”, mà là “món súp gà cho đường huyết”.

Ai đã “nuôi lớn” bệnh tiểu đường?

Nhịp sống hiện đại nhanh, ăn uống không điều độ, ít vận động, áp lực lớn, tất cả những điều này đều đang “nuôi dưỡng” tình trạng kháng insulin. Đặc biệt là việc ngồi lâu, nó chính là mảnh đất màu mỡ cho bệnh tiểu đường. Theo một cuộc khảo sát năm 2023 của Tạp chí Y học Dự phòng Trung Hoa, những người ngồi liên tục hơn 8 giờ mỗi ngày có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn 75% so với những người năng động.

Bạn có thể nghĩ rằng mình không béo thì không sao, nhưng thực tế không phải vậy. Ngày càng có nhiều người mắc “tiểu đường ở người gầy”, bụng dưới phình to, chân tay gầy guộc, cân nặng bình thường nhưng mỡ nội tạng cao. Lượng mỡ tích tụ xung quanh gan và tuyến tụy sẽ cản trở hoạt động của insulin. Loại “béo phì vô hình” này rất dễ bị bỏ qua.

Tiểu đường không phải “bệnh nan y”, mấu chốt là “điều trị sớm”

Nhiều người coi bệnh tiểu đường là một “bệnh nan y mãn tính”, nghĩ rằng một khi mắc phải thì phải uống thuốc, tiêm insulin, và kiêng khem cả đời. Thực tế không phải vậy. Điều quan trọng là bạn phát hiện sớm và điều trị kịp thời hay không.

Nghiên cứu cho thấy, những người ở giai đoạn tiền tiểu đường nếu được can thiệp bằng lối sống và điều chỉnh chuyển hóa, có hơn 60% khả năng có thể đảo ngược tình trạng bệnh. Đây không phải là điều huyền bí, mà là số liệu thống kê thực tế.

Lúc này, những bài thuốc bắt đầu từ việc “điều hòa tỳ vị” như Điều Trung Thang, kết hợp với việc theo dõi và quản lý của y học hiện đại, lại trở thành “chính đạo”.

Thứ tự ăn uống cũng là một “kỹ thuật hạ đường huyết”

Bạn có nhận thấy rằng cùng một bữa ăn, ăn cơm trước và ăn cơm sau, phản ứng đường huyết hoàn toàn khác nhau không? Một nghiên cứu năm 2024 của Đại học Y khoa Nam Kinh cho thấy, những người ăn rau trước rồi mới ăn tinh bột, đỉnh đường huyết sau bữa ăn có thể giảm khoảng 25%. Đây không phải là con số nhỏ, mà là sự thật.

Giống như đánh trận, hãy để “đội quân rau củ” đi tiên phong để làm chậm tốc độ hấp thụ đường, sau đó để “đội quân tinh bột” từ từ tiến vào, đường huyết tự nhiên sẽ không tăng vọt.

Điều này cũng giải thích tại sao một chút “trần bì, sơn tra” trong Điều Trung Thang lại có tác dụng “hành khí tiêu thực”, thực chất là điều chỉnh nhịp điệu tiêu hóa, làm giảm biến động đường huyết.

Đừng để “tiểu đường” trở thành “quả bom” mãn tính trong gia đình

Khi một người trong gia đình mắc bệnh tiểu đường, nó thường không chỉ là vấn đề của riêng người đó. Sự lo lắng của người thân, việc điều chỉnh chế độ ăn uống, thay đổi cảm xúc, gánh nặng kinh tế… tất cả đều tạo nên “hiệu ứng cánh bướm”, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của cả gia đình.

Từ góc độ xã hội học, bệnh tiểu đường đang trở thành một “bệnh mãn tính mang tính gia đình”. Nhưng nếu ngay từ đầu chúng ta đã nắm được “gốc rễ”, ví dụ như thông qua việc tối ưu hóa cấu trúc ăn uống, điều chỉnh cảm xúc, quản lý hệ vi sinh đường ruột, thì bệnh tiểu đường thực sự có thể “hạ cánh nhẹ nhàng”.

Ý nghĩa hiện đại của bài thuốc cổ nhà Tống không phải là nó thần kỳ đến mức nào, mà là nó nhắc nhở chúng ta: điều chỉnh cơ thể, không phải đợi đến khi bệnh đến mới hoảng hốt, mà là từ từ tu sửa, chăm sóc, điều chỉnh từ những ngày bình thường, để cơ thể tự biết cách “dập lửa”.

Tóm lại

Tiểu đường không phải là một con quái vật hay một tai họa từ trên trời rơi xuống. Nó là tiếng vọng của lối sống của chúng ta, là “tín hiệu cầu cứu” của hệ thống trao đổi chất trong cơ thể. Bài thuốc “Điều Trung Thang” của triều đại nhà Tống được coi trọng trở lại, không phải vì nó đã xuyên không qua hàng ngàn năm, mà vì nó đã đánh trúng vào vấn đề cốt lõi mà y học hiện đại vẫn chưa giải quyết hoàn toàn – kháng insulin.

Nếu y học hiện đại là “tay súng bắn tỉa”, chính xác và nhanh chóng, thì tư duy của Đông y là “người làm vườn”, từ từ cắt tỉa cành lá, điều chỉnh đất đai, chăm sóc rễ. Sự kết hợp của cả hai mới là con đường lâu dài thực sự.

Bạn vẫn nghĩ tiểu đường chỉ có thể dựa vào “kiểm soát miệng, vận động chân”? Hãy thử thay đổi góc nhìn và tự hỏi: Liệu tôi có nên bắt đầu “điều trung” và thực hiện một cuộc “nâng cấp hệ thống” cho cơ thể mình không?

Tham khảo:

* Tạp chí Tiểu đường Trung Hoa, 2023, Tập 15, số 2: Khám phá mối quan hệ giữa kháng insulin và tiểu đường loại 2.

* Tạp chí Y học Hành vi và Khoa học Não bộ Trung Quốc, 2022, Tập 31, số 4: Nghiên cứu về cơ chế bệnh sinh của căng thẳng mãn tính và tiểu đường.

* Tạp chí Y học Dự phòng Trung Hoa, 2023, Tập 57, số 9: Điều tra dịch tễ học về hành vi ngồi lâu và nguy cơ tiểu đường.

* Tạp chí Thông tin Y học Cổ truyền Trung Quốc, 2024, số 6: Nghiên cứu về ảnh hưởng của Điều Trung Thang đối với tình trạng kháng insulin ở chuột mô hình tiểu đường.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Nội dung bài viết này được viết dựa trên các tài liệu y học có thẩm quyền kết hợp với quan điểm cá nhân, nhằm mục đích phổ cập kiến thức sức khỏe; nếu có bất kỳ triệu chứng khó chịu nào về sức khỏe, vui lòng tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Nguồn: dịch và tổng hợp Bs Tôn Mạnh Cường